حضور آمریكا در مناطق مختلف جهان از طریق ایجاد پایگاه های نظامی و یا فرستادن ناوهای هواپیمابر به یكی از رویه های معمول سیاست خارجی این كشور تبدیل گردیده است. در این میان منطقه خاورمیانه و خلیج فارس به دلیل دارا بودن بیش از 63 درصد انرژی جهان یكی از مناطقی است كه همواره مورد توجه قدرت های بزرگ بوده است. خروج انگلیس از شرق كانال سوئز در سال 1968 (1347) كه شامل منطقه خلیج فارس نیز می شد این فرصت را به آمریكایی ها داد تا در دوران جنگ سرد مانع تسلط رقیب (اتحاد جماهیر شوروی) بر منطقه گردد و به نوعی از این زمان به بعد آمریكا همواره در تحولات منطقه حضور و نقش داشته كه این حضور شامل حضور نظامی نیز شده است. مهمترین پایگاه های آمریكا در منطقه در كشورهای بحرین،امارات عربی متحده، عربستان،عراق عمان و كویت پراكنده اند كه مهمترین آن پایگاه پنجم نیروی دریایی در منطقه 'الجفیر' بحرین استقرار دارد. اما در پایگاه های نظامی آمریكا در منطقه حضور ناوهای هواپیمابر در دهه های اخیر به یكی از راهبردهای اصلی تبدیل گردیده است كه در زمان حاضر سه ناو هواپیمابر'یو‌اس‌اس انترپرایز'، 'یو‌‌اس‌اس آیزنهاور' و ' آبراهام لینكلن' حضور فعال دارند و در این زمینه، روز دوشنبه نیز وزارت دفاع آمریكا ( پنتاگون ) از اعزام ناو هواپیمابر 'یو.اس.اس جان استینز' به خلیج فارس خبر داد. .'جرج لیتل' سخنگوی پنتاگون، دوشنبه شب 26 تیرماه از موافقت 'لئون پانتا' وزیر دفاع آمریكا برای اعزام این ناو هواپیمابر پیش از موعد مقرر بواسطه درخواست فرماندهی مركزی نیروهای مسلح این كشور خبر داد. پیش از این قرار بود از ماه سپتامبر (شهریور- مهر) پس از خروج ناو یو.اس.اس اینترپرایز آمریكا تنها یك ناو هواپیمابر در منطقه داشته باشد و ناو دیگری جایگزین آن نشود. این در حالی است كه روز یكشنبه 25 تیرماه ناو یو.اس.اس آیزنهاور جایگزین ناو هواپیما بر آبراهام لینكلن شده بود. در چارچوب این روند، این سوال مطرح می گردد كه آمریكا با افزایش حضور نظامی در منطقه خلیج فارس چه اهدافی را دنبال می كند و دورنمای آن چه خواهد بود؟

**آمریكا و امنیت در خلیج فارس

---------------------------------

سیاست خارجی مبتنی بر الگوهای مداخله همواره از یك روند تقریبا مشابه و یكسانی برخوردار بوده است. در این نوع سیاست خارجی بهره گیری از ابزارهای نظامی كه قابلیت فشار و تهدید دارند از رویه های معمول محسوب می شود. آمریكا از جمله كشورهایی است كه از این نوع قالب رفتاری به كرات در سیاست خارجی خود بهره برده است. براین اساس، نمودار رفتاری این كشور نشان می دهد بهره گیری از حضور فراسرزمینی برای اعمال فشار و رسیدن به اهداف سیاست خارجی بخشی از راهبرد سیاست خارجی و نظامی بوده است. در این میان، بهره گیری از دیپلماسی 'قایق های توپ دار' نوعی رویكرد برای تهدید و ارعاب كشورها جهت همكاری و هماهنگی با سیاست های آمریكا تلقی می گردد. در حوزه سیاست بین الملل، دیپلماسی قایق های توپدار اصطلاحا رسیدن به هدف با استفاده از قدرت نظامی یا تهدید به استفاده از زور اطلاق می شود. این روش و سیاست در قرون 18 و 19 و حتی قرن بیستم در موارد زیادی به كار گرفته شده است. شاید بتوان در این قالب عنوان كرد كه آمریكا تلاش می كند تا با استفاده از ناوهای هواپیمابر رویه نوعی از این دیپلماسی را بازسازی نماید. بنابراین می توان گفت از منظر آمریكایی ها دیپلماسی به جای آنكه در خدمت همكاری برای افزایش امنیت عمل كند به ابزاری جهت تهدیدزایی و كاهش امنیت بدل گردیده است. در این رابطه، روزنامه 'وال استریت ژورنال' در گزارشی كه روز سه شنبه 27 تیر منتشر كرد براین نكته تاكید داشت كه: 'ناوگان دریایی آمریكا در خلیج فارس سعی دارد تا با حدود 285 ناو، نقش جهانی خود را در این منطقه محقق سازد'. چنین رویكردی هنگامی برآیند امنیت زدای حضور ناوهای آمریكایی در منطقه خلیج فارس را ثابت می كند كه روز دوشنبه 26 تیر ماه یك نفر بر اثر شلیك ناو آمریكایی به یك قایق در سواحل امارات كشته شد. به گزارش آسوشیتدپرس، یك مقام كنسولی آمریكا در دوبی گفت: 'یك كشتی آمریكایی امروز دوشنبه با شلیك به یك قایق كوچك در سواحل امارات متحده عربی باعث كشته شدن یك نفر و مجروح شدن سه نفر شد.' بنابراین، اولین برآیند دیپلماسی قایق های توپدار را می توان در انهدام یك كشتی غیرنظامی در آب های بین المللی دید. البته آمریكایی ها در دوازدهم تیرماه 1367 نیز با شلیك موشك از ناو جنگی 'وینسنس' هواپیمای مسافربری جمهوری اسلامی ایران را مورد حمله عمدی قرار دادند كه منجر به كشته شدن 298 مسافر و خدمه آن شد.

** جمع بندی

-------------

الگوهای مداخله در سیاست خارجی آمریكا طیفی از ابزارهای دیپلماتیك و سخت افزاری را در برمی گیرد كه در سال های اخیر طیف تركیب یافته آن جهت رسیدن سریع به اهداف سیاست خارجی مورد توجه بیشتر قرار داشته است. در این میان بهره گیری از حضور گسترده نظامی با نمود ناوهای هواپیمابر، دیپلماسی این كشور را در منطقه شكل داده است. اما آنچه این روند جاری الگوهای مداخله گرای آمریكا را در منطقه می تواند با مشكل مواجه سازد، ماهیت امنیت در منطقه خلیج فارس است. چراكه اگرچه آمریكایی ها تلاش می كنند تا امنیت را از طریق حضور نظامی خود در منطقه تعریف نمایند اما برقراری امنیت همواره به واسطه حضور نظامی غالب نمی تواند بدون حضور تمام عناصر امنیتی یك منطقه مثمر ثمر باشد و در بسیاری مواقع می تواند به افزایش تنش بیانجامد. براین اساس، حضور فراگیر نظامی آمریكا در منطقه ای با اهمیت راهبردی گسترده همچون خلیج فارس می تواند به تصاعد بی ثباتی منجر گردد.

در نهایت به نظر می رسد كه آمریكایی ها تلاش دارند تا با بهره گیری از تركیب دیپلماسی و نظامی گری نظیر، فروش تسلیحات، ایجاد پایگاه، رادارهای جاسوسی، سامانه های سپر دفاع موشكی و ایجاد روندهای مداخله گرا نظام امنیت دسته جمعی منطقه را مختل سازند.

تحقیق**2040**1358